De grote eik bij Huis Den Doorn, Zwolle
Vlak ten noordoosten van Zwolle, aan de Overijssels Vecht en bij het dorpje Genne, ligt Huis Den Doorn. In de weide aan de zuidzijde stonden tot 18 januari 2007 twee eiken. De kleinste was een middelgrote, typische Zomereik van ruim een eeuw oud, de andere, veel grotere eik, hierboven op een foto van 25 augustus 2003, stond in de registers van de Bomenstichting te boek als de dikste Wintereik, Quercus petraea, van ons land.
foto: Bomenstichting
Omdat er in Nederland zeer weinig monumentale Wintereiken als solitairen in het landschap staan, had ik vraagtekens bij deze determinatie. De Wintereik is hier voornamelijk te vinden als bosboom in een aantal oude bosgebieden op de pleistocene hogere gronden, met name op de Veluwe, in Montferland en in Zuid Limburg. Een enkele oudere solitaire Wintereik staat in een hoog gelegen weide bij Guldenbodem in Arnhem, waar ook een enkel exemplaar in een stadsparkje staat.
Door zijn prachtige, verticale en harmonische vormgeving lijkt de eik van Den Doorn inderdaad meer op de solitaire Wintereiken die ik zag in westelijk Engeland en oostelijk Wales (zie Engeland3) dan op de meestal meer gedrongen, hoekige en knoestige Zomereiken zoals deze met name in oostelijk Nederland veel te zien zijn. Ook heeft deze eik een erg gave bladbezetting met groot en donker blad: Wintereiken hebben over het algemeen duidelijk minder last van aantasting van het blad door insectenvraat, het vaak grotere blad staat regelmatiger verdeeld op de twijgen. Dichterbij gekomen tonen vrijwel ongesteeld blad en langgesteelde eikels toch dat het een onmiskenbare Zomereik is. Daarmee is de zogenaamd verreweg dikste Wintereik van Nederland ontmaskerd! Blijkbaar heeft de elegante vormgeving de registrant van deze eik voor de bomenstichting misleid.
Op 7 september 2006 heb ik de eik van Den Doorn weer bezocht en
samen met de bewoner van Huis Den Doorn, de heer Van Rijssel, gemeten. Met zijn omtrek van
682 cm (gemeten op 1.30 m hoogte), hoort hij bij de tien dikste eiken
van Nederland. De Bomenstichting noemt 622cm, volgens eigenaar Henk van der
Stege rond 1996 gemeten. Hoogte en kroonbreedte van de eik zijn beide 28
meter.
De diktegroei lijkt erg snel voor een eik, maar waarschijnlijk is de oude meting
op een hoger punt gedaan. Toch is het waarschijnlijk een snelgroeiende en in
verhouding tot de afmeting jonge eik. De Bomenstichting vermeldt dat hij tussen
1840 en 1850 is geplant. Bomenstichtingmedewerker Roelof Jan Koops vertelde mij
dat deze leeftijd waarschijnlijk een schatting betreft, niet gebaseerd op
historische informatie.
Andere eiken van deze dikte worden vaak geschat op 250 tot 300 jaar. Een
leeftijdsbepaling van deze eik is dan ook erg interessant.
De heer Van Rijssel vertelde mij dat
op een kaart uit 1794 de bomen niet apart staan aangegeven; wel staat er een
bosje op dezelfde locatie. Verder is hem over de leeftijd van de eik geen
informatie bekend.
Helaas blijkt deze schitterende eik, net als zijn kleinere buurman, tijdens de zware storm van 18 januari 2007 rond 14.15 u te zijn omgewaaid. "Wat een drama", schrijft Reinier van Rijssel mij de volgende dag. Terecht, hiermee verliezen we één van de fraaiste eiken van Nederland.
foto Reinier van Rijssel
Hier een overzichtsfoto van de gevallen eik en Huis Den Doorn.
Dat een dergelijke enorme en zeer gezonde eik door de storm is geveld, is door
een combinatie van factoren te verklaren. De eik met zijn grote kroon stond op
open terrein, waar tijdens de zwaarste storm in jaren de westenwind ruim baan
kreeg. Er waren plaatselijk zeer zware windstoten. De eik stond net ten oosten
van de dijk langs de Overijsselsche Vecht.
foto Reinier van Rijssel
Op deze foto is te zien dat de eik groeide op laaggelegen
terrein met een vrij hoge grondwaterstand,
zodat hij niet erg diep kon wortelen. De bodem bestaat uit zand en lemig zand en zal door de
langdurige regenval slap geworden zijn.
Het wortelstelsel lijkt deels gezond. Aan de bovenzijde zijn ook dode worteleinden te zien. Ook is dit wortelstelsel bepaald niet groot voor zo'n reusachtige boom. Op vruchtbare grond met een goede vochthuishouding heeft een boom minder noodzaak om een groot wortelstelsel te vormen. Op voedselarme en droge locaties is daar meer reden toe.
Eigenaar Henk van der Stege twee weken na de storm bij de eik. Op deze foto is te zien dat de stam tijdens de val niet gebroken is. De stam was hol tot een hoogte van ongeveer 4 meter. De eigenaar probeert een gave doorsnede van de stam boven de holte te laten zagen zodat de jaarringen kunnen worden geteld. De familie Van der Stege is inmiddels begonnen met het verzagen van de boom en de eveneens gevallen kleinere buur-eik. Het is een reusachtig karwei, wat ze voor Pasen hopen te hebben geklaard.
De bewoners van Huis Den Doorn, Reinier en Foekelien van Rijssel en Gerdien,
mijn vrouw. Hier wordt wel gelachen, maar ze zijn enorm geschrokken toen ze
tijdens de storm de gevallen eiken opmerkten. Ze waren erg gehecht aan de bomen
en beschouwen de val als een groot verlies voor de omgeving van Den Doorn.
Op deze foto komt de reusachtige afmeting van de eik goed tot zijn recht. Op het zaagvlak van de stam, waar deze al begon te splitsen op ruim 5 meter hoogte, telde ik 173 jaarringen. Daar zullen voor de leeftijd van de gehele eik vanaf ontkieming nog enige jaren bijkomen, zodat de eik ongeveer 180 tot maximaal 190 jaar oud zal zijn geweest. De plantdatum was dus rond 1820 - 1830. Daarmee zal het de jongste eik met een dergelijke omvang in Nederland zijn geweest.
Home NL Versie----------Eik-----------Home English Version