Brummen

Oude Bomen vanuit Zutphen bekeken

Old trees in the Netherlands and Europe


#Zwarte Populier

#Voorstonden

#Eik spookboerderij

#Engelenburg

#Links

Bomen rond Voorst en Brummen.

In de Voorsterklei, vlak bij het fraaie kerkdorpje Voorst, staat een Zwarte Populier (Populus nigra) . Dit is een vertegenwoordiger van de oorspronkelijke, wilde Europese soort, die in Nederland bijna was uitgestorven.
Dit markante exemplaar in de Voorster klei, met een hoogte van 26,6 m en een omtrek van 512 cm (september 2012), is waarschijnlijk ruim 100 jaar oud. Wilde exemplaren komen in klein aantal voor in de rivier-uiterwaarden. Ze ontkiemen alleen op plaatsen die regelmatig overstromen; met het kappen van vrijwel alle
ooi-bossen langs de Nederlandse rivieren gedurende de afgelopen eeuwen waren de natuurlijke groeiplaatsen van de Zwarte populier verdwenen. Door de recente natuurontwikkelingsprojecten in de uiterwaarden wordt momenteel weer ruimte geschapen voor de Zwarte populier.
Deze was in Nederland vrijwel volledig verdrongen door Canadese Populieren , ook Euramerikaanse populieren genoemd
(Populus x canadensis of Populus x euramericana). Dat zijn hybriden (bastaarden), ontstaan rond 1700 door kruising van de Zwarte Populier met de Amerikaanse Populier (" Cottonwood ", Populus deltoïdes). Deze geselecteerde hybriden zijn alleen mannelijk of vrouwelijk en worden vermeerderd door stekken. De op snelle en rechte groei geselecteerde klonen, hebben ze de Zwarte Populier volledig verdrongen voor de houtproductie.
Een aan de populier verwante soort is de wilg. In de IJsseluiterwaarden groeien veel schietwilgen , vaak karakteristieke knotwilgen. Meer over ooibossen is te zien op de pagina Duitsland 5 en op de Iepen-pagina.

De Zwarte Populier verschilt van Canadese Populieren doordat de stam vaker grote knoesten en knobbels vertoont, met op oudere leeftijd een zeer ruwe schors met karakteristieke longitudinale en netvormige groeven. Ook de takken hebben vaak knoesten en ze zijn meestal onregelmatiger, minder recht, en vertonen veelvuldig waterloten. Het blad is veelal ruitvormig, met een wigvormige voet, niet driehoekig met een rechte voet en is sterker toegespitst.
Elders in Europa zijn meer Zwarte Populieren te vinden, met name in verschillende rivierdalen, bijvoorbeeld langs de Elbe en de Donau, waar nog resten van natuurlijke Ooibossen groeien. Hier en daar zijn zeer oude exemplaren aan te treffen, bijvoorbeeld in de Drôme, zuidelijk Frankrijk, staat een Zwarte Populier met een stamomtrek van 10 m en vermoedelijk zeker 200 jaar. In Hongarije blijken minstens 21 Zwarte Populieren met een omtrek van 7 m of meer te staan, waarbij het dikste exemplaar 11 m haalt. Ook in Engeland zijn nog meerdere oude exemplaren te zien.

Herstbladeren van de Zwarte populier van Voorst.

In de IJsselvallei ten noorden van Zutphen zijn nog meer fraaie bomen te vinden, bijvoorbeeld nabij Wilp en Epse.


Landgoed Voorstonden

  

Vijf kilometer ten westen van Zutphen ligt het fraaie, bomenrijke landgoed Voorstonden: de huidige vorm van het Huis (links en op de volgende foto op de achtergrond) dateert uit 1820 en uit die periode stamt ook het bovenstaande indrukwekkende bomenpaar: een kapitale Bruine Beuk en een dito Plataan, beide met een enorme kroon met tot de bodem afhangende takken en een stamomvang van ruim 5 m. De beuk heeft recent wat aan allure ingeboet nu een zware tak is afgebroken. Aan de stamvoet zijn al enkele jaren verschillend soort paddestoelen te zien die er op duiden dat de boom is verzwakt. Dit geldt helaas voor meerdere van de fraaie Bruine Beuken in het park: enkele exemplaren zijn al omgewaaid of verwijderd wegens gevaar. Ook de resterende oudere beuken naderen vermoedelijk hun levenseinde. Hoewel de plataan er ook wat dun in de kroon bij staat, is te verwachten dat hij langer mee gaat.

Voorstonden is zeer de moeite waard voor de bomenliefhebber, alsmede voor hen die genieten van fraaie architectuur in een arcadisch landschap. Naast de al genoemde vele Bruine Beuken en onderstaande Sequoiadendron zijn er nog een fraaie Thuja plicata en een oude Tamme Kastanje te bewonderen, alsmede een aardige verzameling jongere exemplaren van diverse exotische soorten. Heel leuk is het duo bij één van de bruggetjes: een Chinese Watercypres (Metasequoia glyptostroboides) en een Amerikaanse Moerascypres (Taxodium distichum) staan hier gezusterlijk naast elkaar en zijn zodoende goed te vergelijken.
De tuin en het park rond het huis zijn privé-eigendom en alleen toegankelijk na telefonische afspraak met de eigenaar, de architect Dr.Ir. E.J.Hoogenberk. Voor contact, zie de website Bureau voor Harmonische Architectuur. Daar kunt u ook een mooie luchtfoto van Voorstonden zien met, duidelijk herkenbaar, bovengenoemde bomen.
Het omliggende landgoed, met onder meer ouder eiken- en beukenbos, is eigendom van Natuurmonumenten en wel vrij toegankelijk.

Mammoetbomen en Thuja op Voorstonden

Een ongelijk trio coniferen op Voorstonden: Links een jong mammoetboompje, rechts een flinke Reuzenlevensboom (Thuja plicata) en pontificaal in het midden de dikke Mammoetboom of Sequoiadendron giganteum. 
De Mammoetboom 
van Voorstonden was de eerste naaldboom in mijn verhaal: slechts weinig soorten naaldbomen zijn in Nederland inheems. De meeste soorten worden in de bosbouw voor de houtproductie aangeplant. Mede daardoor zijn echt monumentale, oude naaldbomen hier schaars. De Sequoiadendron vormt in dit verband een uitzondering. Zoals de naam al aangeeft kan de Mammoetboom gigantische afmetingen bereiken. In zijn natuurlijke verspreidingsgebied, de Sierra Nevada in California, VS, zijn nog enkele oerwouden met deze grootste aller bomen te vinden. Nadat reusachtige exemplaren van deze boomsoort rond 1850 door de blanken waren ontdekt in afgelegen bossen op de hellingen van de Sierra Nevada, werd het bij de beter gesitueerden in Europa al spoedig zeer populair om een Sequoiadendron op het landgoed te planten. In Engeland en Frankrijk werden zelfs hele lanen met deze boomsoort beplant. 

Hier zien we het exemplaar in de tuin van Huis Voorstonden. Hij is in 1876 geplant en laat zien hoe snel deze bomen groeien: met zijn stamomvang van 820 cm op borsthoogte (2012) is het officieel de dikste Sequoiadendron van Nederland (sinds 9 februari 2005 weet ik één even dikke  mammoetboom te staan, op een naar wens van de eigenaren geheime locatie, eveneens in de regio Zutphen) en in elk geval aan de voet al net zo dik als de minstens drie maal zo oude Eik van Verwolde. Mammoetbomen groeien ongeveer even snel als Canadapopulieren. Waar deze echter na uiterlijk 100 tot 200 jaar het loodje leggen, is de maximumleeftijd van mammoetbomen vele malen hoger. 
Begin twintigste eeuw zijn in Californië verscheidene enorme mammoetbomen gekapt, waardoor men de jaarringen heeft kunnen tellen. Meerdere bomen waren ver boven de 1000 jaar oud. Het oudste exemplaar bleek zelfs 3266 jaar! De kenmerkende oude mammoetbomen uit de oerwouden in Californië zijn reusachtig: ze hebben een hoogte van 50 tot 90 meter en een stamomtrek op borsthoogte van vaak meer dan 10 meter, bij de echte reuzen zelfs 20 tot 28 meter. De grootste Sequoiadendron is de General Sherman Tree in Sequoia National Park: het is de grootste boom op aarde in termen van massa en houtvolume. 
De nauw verwante kustmammoetboom
(Sequoia sempervirens)
, ook Redwood genoemd, is de hoogste boom op aarde: het hoogst bekende exemplaar is 115,72 m hoog. Zie voor informatie en foto's o.a. de Websites Sequoia and Kings Canyons National Park, Redwood National Park en Mighty Trees


De Westvlaamse Mammoetbomen-specialist Tim Bekaert hier naast de enorm breed uitlopende voet van de Mammoetboom, wat typerend is voor deze soort: nabij de bodem is de stamomtrek 12 meter, tegen 8,2 meter op borsthoogte en 7 meter op 2 meter hoogte. De kenmerkende bast is  zacht en vezelig en wordt op den duur heel dik, waardoor oude exemplaren goed beschermd zijn tegen bosbranden. Aan deze zachte bast dankt de soort de Vlaamse naam "boksboom": je kunt er hard tegenaan slaan zonder jezelf pijn te doen! 
Zoals veel mammoetbomen in Europa is dit exemplaar al eens zijn top verloren door blikseminslag; de top herstelt zich echter goed en de boom is nu 32 meter hoog. Hogere Nederlandse mammoetbomen, met originele top, zijn bijvoorbeeld te zien bij Kasteel Rhederoord. De hoogste mammoetboom van Nederland (41,5 m) staat in Parc Spelderholt bij Beekbergen. 

De Thuja of Reuzenlevensboom is een verre neef van de Mammoetboom. Van nature komt hij ook voor in het westen van Noord Amerika, maar noordelijker in de staten Oregon en Washington en in het Canadese British Columbia. Ook Thuja's kunnen reusachtige afmetingen bereiken. Ze vormen net als dit exemplaar vanuit de stamvoet of de wortels vaak veel nevenstammen, waardoor de boom onderaan de indruk van een heel bos kan maken, waar de centrale stam dan wat sprieterig bovenuit steekt.

Enkele kilometers ten noorden van Voorstonden ligt het dorp Empe. Bij een monumentale boerderij aan de westzijde van Empe staan twee prachtige oude knotlindes.

De oude Eik en de Spookboerderij

 Niet ver van Voorstonden, langs de weg van Zutphen naar Brummen staat een markante oude eik, vlak bij een al meer dan een eeuw leeg staande boerderij, die men de Spookboerderij noemt. Over boerderij en eik wordt plaatselijk de volgende mythe vertelt: rond 1840 had de zoon van de hier wonende boer verkering met een meisje, wat door zijn ouders te min bevonden werd. Na een woede-uitbarsting van de vader over deze relatie heeft de zoon zich in januari 1841 verhangen aan de dikke eik. Sindsdien werd de boer achtervolgd door de geest van zijn zoon. De boer is ten slotte verhuisd en niemand durfde de boerderij te kopen, want het bleef er spoken. De tak wijst ook nu nog naar de boerderij, die nog steeds leeg staat. Men spreekt daarom ook van de Spookeik. Hier een foto van 10 januari 2009!


                                                                                                                                                          Foto Marc Vos

Een foto door onze penningmeester Marc Vos gemaakt tijdens een bomenfietstocht van de Zutphense Bomenstichting op juni 2007, met een fraai noordwaarts trekkende onweersbui.                                                                

De Spookeik is, met zijn omtrek van 615 cm (2012) waarschijnlijk van vergelijkbare leeftijd als de eiken Kain en Abel bij Warnsveld, dus tussen de 250 en 300 jaar. Er zijn ook bomenliefhebbers die hem ± 400 jaar toedichten, maar mij lijkt dat niet waarschijnlijk, daar het een vrijstaande eik op vruchtbare bodem betreft die nog jaarlijks 2 cm in omtrek toeneemt. De eik staat er de laatste jaren gezond en levenskrachtig bij. De boerderij is helaas in december 2009 door brand verwoest. De linker schuur is blijven staan. 


De Engelenburg

Vlak bij Brummen ligt het landgoed De Engelenburg, tegenwoordig een golfbaan en hotel - restaurent: ook hier staan monumentale bruine beuken, een forse mammoetboom en een plataan, hier nog vergezeld door een bijzondere varieteit van de Taxus.
Op de foto de dikste beuk
, die tot begin 2006 naast de oprijlaan stond.  Het was één van de zwaarste bruine beuken van Nederland, met een stamomtrek van 7 meter en een hoogte zoowel als kroonbreedte van 30 meter. 

Op een bordje bij de boom had de eigenaar gemeld dat deze 350 jaar oud was: hij zou zijn geplant in het bouwjaar van het landhuis, 1648, maar deze leeftijd is niet reëel: geënte bruine beuken zijn pas vanaf 1750 aangeplant. Net als andere buitengewoon dikke bruine beuken zal deze uit de late 18e eeuw stammen en maximaal 250, maar waarschijnlijker 200 - 220 jaar zijn geworden. 

Een blik omhoog in de machtige kroon, mei 2002. De beuk takelde vanaf 2000 zienderogen af: de kroon werd steeds dunner. In zomer 2005 was de bladbezetting inmiddels slechts 25 % van de hier getoonde en leek het einde te naderen, zo veel dode takken waren er te zien. In de winter van 2005 - 2006 is de beuk gekapt vanwege het gevaar voor golfers en voor auto's en wandelaars op de oprijlaan van de Engelenburg.

Ziehier het tragikomische restant van de eens zo trotse beuk van de Engelenburg dat nu als blikvanger dient voor de Country Fair bij Kasteel Vorden.  Het tot kasteeltoren met poort en ophaalbrug getransformeerde stamstuk, is geplaatst op de weide nabij de ingang naar het Kasteel. 

Een tweede dikke rode beuk is nog in leven en staat wat meer naar achteren op het terrein. De zeer dikke onderstam (omtrek ruim 6 m) en de sterk ontwikkelde entknobbels zijn kenmerkend. Op de achtergrond de bijzondere Taxus baccata 'Dovastoniana', één van de dikste Taxussen van Nederland, van een cultuurvariëteit met zeer lange, over de grond liggende takken. 

De stam van de Taxus van nabij, met de tot op de grond afhangende takken. De stamomtrek is 530 cm. De liggende kroon heeft een breedte van wel 30 meter. 

Vlak naast de Taxus (hier rechts achter op de foto) staat een uit de kluiten gewassen Sequoiadendron / mammoetboom, geplant in 1885. Hij was jaren geleden al eens getroffen door de bliksem en had daardoor een aangetaste top, met zwartgeblakerd hout en houtrot. Tijdens een storm in januari 2007 is 5 meter van de top eraf gewaaid. De boom is nog 26 m hoog en heeft een omtrek van 667 cm (2009). 

In Brummen en omstreken zijn nog veel meer oude, fraaie bomen te vinden, zoals deze statige Plataan en de fraaie rij Schietwilgen langs de weg naar het veerpontje over de IJssel richting Bronkhorst. In het dorp staan diverse villa's geflankeerd door zware bruine beuken. 
Naschrift januari 2002: in december 2001 is de wilgenrij langs de Bronkhorsterweg helaas gekapt, omdat de gemeente het risico van omwaaien en takbreuk te groot vond. Mijns insziens een sterk overtrokken en te rigoreuze aanpak.


Voor een landkaart waarop de hierboven afgebeelde bomen staan aangegeven hierboven klikken.


Home Nederlandse Versie

Home English Version

Inhoudsopgave van deze website met links naar vele andere pagina's op deze website

Links naar andere websites over bomen en Literatuur over bomen.

Bomenstichting Zutphen e.o.


Deze website is gemaakt door Jeroen Philippona

U kunt mij e-mailen op jphilippona@hetnet.nl